Achter de schermenWinteruur
Onze bucketlist is weer een vinkje rijker: wij hebben het tot op de sofa van Winteruur geschopt! Niet dat we Wim Helsen over onze favoriete dichtregel, liedtekst of bijsluiter mochten onderhouden: in de aanloop naar het zevende seizoen hielden we het bij een twee uur durend vraaggesprek met alle betrokkenen – minus Swami Bami – over het kortste, meest unieke en flagrantst door de kijker genegeerde programma op de vaderlandse netten.
Hoe is Winteruur geboren?
Tom Lenaerts (big chief van productiehuis Panenka): “Zoals de meeste programmaideeën geboren worden: iemand geeft een voorzet, en een ander kopt ’m binnen. In dit geval was Wim Kevin De Bruyne, en ik Romelu Lukaku.”
Wim Helsen (presentator): “Ik had in een radioprogramma de dichter Charles Ducal aan het woord gehoord. Heerlijk om naar hem te luisteren: hij formuleerde zeer precies en met humor, en hij had ook nog wat te vertellen. Ik dacht: zou het geen leuk tv-programma opleveren als je elke dag een andere dichter een gedicht van een collega laat voordragen, en ik een gedicht van hem of haar? Tom was op dat moment Panenka aan het opstarten, dus ik belde hem op.”
Lenaerts: “Ik vond het onmiddelijk een goed idee, zij het een beetje niche. Dus ik antwoordde: ‘Ik ga op vakantie, laat me er eens over nadenken.’ Daar bedacht ik dat het misschien beter zou zijn om uit te breiden naar tekst in het algemeen, in plaats van enkel gedichten, en naar bekende mensen in het algemeen, in plaats van enkel dichters. Iedereen heeft immers een tekst die voor hem of haar belangrijk is, woorden die hij koestert. Of het nu een gedicht is, een tegelspreuk, een inspirerende passage uit een roman of de liedjestekst van je openingsdans.”
Helsen: “Tom had meteen ook een titel in gedachten toen hij van zijn vakantie terugkwam: Winteruur, omdat we het programma alleen in de maanden zouden uitzenden waarin het winteruur van kracht is. Je moet er maar opkomen!”
Lenaerts: “We hebben eerst enkele testopnames gemaakt, onder anderen met Guy Mortier, Frank Raes en Bart Cannaerts als gast. Het ging van in het begin vrij goed, al had Wim aanvankelijk nog de neiging om te blijven meanderen, zodat we in geen tijd aan twintig minuten zaten. We zijn met z’n allen pas in de loop van het eerste seizoen tot de conclusie gekomen dat er in Winteruur maar vier vragen gesteld dienen te worden: welke tekst heb je meegenomen? Wat staat er? Waarom is deze tekst belangrijk voor jou? Wil je ’m nog eens lezen? Zo dring je het snelst tot de kern door.”
Wie van jullie is vervolgens op het lumineuze idee gekomen om een golden retriever in het decor te gooien?
Helsen: “Ik wilde eerst een groter beest: voor de setting had ik aan een veranda gedacht, met uitzicht op een wei waarin een schaap of een koe zou staan. Maar dat was praktisch te moeilijk, en dus is het een hond geworden. Die is ook zindelijk: tel uit je winst.”
Anniemie Van Hove (redactielid en producer): “Boris, onze vorige hond, heette eigenlijk Fiecke, en Swami Bami heet in het echt Oscar. Het voordeel daarvan is dat ze niet reageren als hun artiestennaam weerklinkt.”
Helsen: “Veel mensen denken nog altijd dat die hond van mij is. ‘Hé, waar is je hond?’ roepen ze me op straat weleens na. Pas op, ik vind dat tof.”
Van Hove: “Toen Boris stierf, kregen we een brief van Jan Peumans, die een seizoen eerder te gast was geweest: hij liet weten dat het nieuws hem zeer had aangegrepen. Toch mooi?”
Griet Melis (redactielid): “We krijgen wel vaker mails en zelfs handgeschreven brieven van mensen die te gast zijn geweest, om te zeggen hoe leuk ze ’t vonden.”
Jan Daneels (redactielid): “Annemie, heb jij niet een tijdlang een soort brievenaffaire gehad met Kees van Kooten?”
Van Hove: “Als je dat zo wilt noemen, ja (lacht).”
Helsen: “Ik herinner me dat we de eerste maanden geen enkele reactie kregen, waardoor ik ervan uitging dat er niemand, of toch bijna niemand, keek. Maar in de kerstvakantie ging ik naar een toneelstuk, en daar sprak een Russische vrouw me aan: ‘Winteruur, ik vind dat een heel goed programma.’ Russen lezen graag, hè.
“Onlangs nog zei iemand me dat Winteruur net zo’n rustgevend effect op hem had als The Joy of Painting met Bob Ross, die cultschilder met zijn krullenbol. Hoe langer ik erover nadenk, hoe mooier ik dat compliment vind.”
FILIP & MATHILDE
Begin januari wordt de vijfhonderdste aflevering uitgezonden. Weten jullie al wie dan te gast zal zijn?
Lenaerts: “Nee. Voorlopig weten we alleen dat het hoogste niet hoog genoeg is.”
Er zoemen toch al wel namen rond op de redactie?
Lenaerts: “Eigenlijk niet, nee. Ja, koning Filip, maar die naam circuleert al lang.”
Je meent het.
Van Hove: “Via mijn zus heb ik een contact bij het koninklijk huis. Maar ik acht de kans klein dat het lukt.”
Je kunt altijd nog voor Laurent gaan.
Lenaerts (lacht hard): “Ik vind dat een erg goeie zin, die je op veel momenten in het leven kunt gebruiken: ‘Je kunt altijd nog voor Laurent gaan.’ Laurent is ook een hondenliefhebber: hij zou een hond kunnen meebrengen.”
Helsen: “Ik zou minstens even graag Mathilde te gast hebben als Filip. Volgens mij heeft zij wel wat te zeggen.”
Je hebt me nochtans ooit verteld dat je meer te porren bent voor koningin Máxima.
Helsen: “Klopt, maar ik had het toen vooral over haar seksuele aantrekkingskracht.”
Van Hove: “Ik vrees wel dat je met de koning of de koningin geen écht Winteruur-gesprek kunt voeren, omdat ze te goed voorbereid zijn. In zo’n vijfhonderdste aflevering zou beter de Ultieme Gast zitten, iemand die alle goeie eigenschappen van alle gasten in één persoon combineert.”
Melis: “Het probleem is dat je dat nooit vooraf weet.”
Wie vonden jullie de beste gast tot nu toe?
Lenaerts: “Mijn all-time favourite is Paul Herygers, de voormalige wereldkampioen veldrijden.”
Helsen: “O, ja.”
Lenaerts: “Hij had een songtekst van Buurman meegebracht, ‘Rocky’, omdat die hem aan zijn overleden hondje Kitty deed denken. Het was grappig, maar vooral ook ontroerend, omdat hij er zo oprecht en kwetsbaar over vertelde.”
Daneels: “We hebben een tijdlang politici gevraagd: die stelden zich juist helemaal níét kwetsbaar op. In de regel hadden ze vooraf al beslist wat ze wilden komen vertellen, en daar wilden ze tijdens de opname niet van afwijken. Dat werkte voor geen meter.”
Melis: “Politici nodigen we sindsdien niet meer uit. ’t Is te zeggen: geen actieve politici. Als ze op rust zijn, mogen ze wel komen. Herman Van Rompuy, die de inaugurele rede van John F. Kennedy had meegebracht, was bijvoorbeeld echt goed.”
Van Hove: “Je voelde dat hij zijn strepen al lang had verdiend, en dus geen verborgen agenda had.”
Annemie, Griet en Jan, wie was jullie favoriete gast?
Daneels: “Moiche Hoffman, één van de Joodse broers van restaurant Hoffy’s.”
Van Hove: “Voor mij ook.”
Daneels: “Je voelde aan alles dat wij zijn wereld niet kennen, en hij de onze niet. Maar hij bleek een buitengewoon vrolijke mens – op het einde barstten Wim en Moiche samen in een Hebreeuws lied uit. Voor zo iemand is dat niet evident. Hij had makkelijk kunnen zeggen: ‘Ik kom niet, want dat is niet koosjer.’ Dat hij toch is gekomen, vind ik moedig.”
Melis: “Mijn ultieme gast was Bram Tankink. Ik kende hem niet, wat ik al tof vond, en het trof me hoe oprecht hij was, zonder een vleugje hoogmoed of arrogantie. En hij had een tekst van Arnon Grunberg bij zich, één van mijn favoriete schrijvers.”
Arnon Grunberg heeft twee keer op de sofa gezeten.
Melis: “En het was twee keer zeer goed. Ik ben nochtans bang om helden in het echt te ontmoeten.”
Daneels: “Ik ook. Ik heb ooit Ilja Leonard Pfeijffer van Antwerpen naar Gent gebracht: een verschrikking. Hij was wel vriendelijk en innemend, maar mijn bewondering voor hem zat me zodanig in de weg dat ik niks zinnigs gezegd kreeg. Ik had gehoopt en verwacht dat ik in dat uur tijd een echte band kon smeden met mijn literaire held, maar dat is me totaal niet gelukt.”
Wim, jouw literaire held is ook ooit over de vloer geweest.
Helsen: “Jules Deelder, bedoel je? Jongens, dat was nog wat.”
Lenaerts: “Connie Palmen was die dag ook hier: het is op een regelrechte deurenkomedie uitgedraaid.”
Helsen: “Blijkbaar hadden die twee het niet lang daarvoor met elkaar aan de stok gehad op de Nederlandse tv, met roepen en tieren en alles erop en eraan (bij ‘Jinek’, in januari 2017, red.). Toen Connie Palmen in de schminkkamer zat en ik haar in al mijn onwetendheid vertelde dat Jules Deelder ook zou komen – meer zelfs, dat hij onderweg was – zei ze meteen: ‘O, néé, hè!’”
Van Hove: “‘Niet die vreselijke, vreselijke man!’”
Lenaerts: “Waarna het belletje van de lift tíng deed (lacht).”
Helsen: “Deelder werd vervolgens snel een kantoortje in gewerkt, terwijl we Connie Palmen ongemerkt de studio in probeerden te loodsen. Mét haar handtas, want die wilde ze niet in de schminkkamer laten staan zolang ‘die junk’ in het pand was.
“Enfin, het waren wel twee goede opnames. En ze hebben elkaar niet gezien. Deelder heeft zelfs nooit iets in de gaten gehad, hij zat daar aan een tafeltje Jules Deelder te wezen.”
Weinig mensen weten dat de naam Swami Bami uit een gedicht van Jules Deelder komt.
Helsen: “Een prachtig gedicht, ik ken het uit het hoofd.”
Dat mag je eens bewijzen.
Helsen: “Horen en zien zijn Hem vergaan / Hij kan ook niet meer spreken / Zijn Huis staat hier een eeuw vandaan / Hij liet geen enkel teken.
“Toch circuleert een vaag gerucht / Dat eens de Dag zal komen / Waarop Hij met een diepe zucht / De Waarheid zal vertonen.
“En daarop, Broeders, wachten wij / Met Hoop in onze ogen / Het Uur komt immer dichterbij / Dat wij Hem prijzen mogen:
“Swami Bami is de Man / Die het langste zwijgen kan!”
MICHAEL JACKSON
Jules Deelder stond erom bekend dat hij pertinent weigerde naar een tv-studio af te zakken als men hem geen onbeperkte toegang tot gin-tonic kon verzekeren.
Melis: “Daar is hij bij ons toch niet over begonnen.”
Daneels: “We hebben nochtans wel drinkers over de vloer gehad. Fred Bervoets bijvoorbeeld.”
Lenaerts: “Het was wel de meest hilarische opname van allemaal – je kunt me zelfs horen lachen op de achtergrond, want ik kon echt niet meer.”
Helsen: “Die mens is zo anders dan alle andere mensen, hij schoot in zijn betoog constant van hier naar ginder. Op een gegeven moment dacht ik: ik ben in het pretpark op een héél raar toestel gaan zitten. Laat ik geduldig afwachten welke buitelingen het nog voor mij in petto heeft. Fenomenaal leuk om te maken, én om achteraf terug te zien.”
Melis: “Da’s het leuke aan Winteruur: dat je met zoveel totaal verschillende mensen in aanraking komt. Iemand als Luc Tuymans, bijvoorbeeld, was héél apart om te ontvangen. Ik wilde hem een hand geven, waarop hij z’n jas erover gooide: ‘Hang maar aan de kapstok.’”
Daneels: “Wij behandelen de gasten altijd met de nodige egards, maar de schminksters zijn veel directer, ook al omdat ze de gasten vaak niet kennen. Toen Luc Tuymans in de schminkstoel ging zitten – nors, zoals hij is – zei de schminkster: ‘Voilà, zie, nu zal ik ú eens een keer schilderen!’ (lacht) Niet dat hij toen ontdooide: hij bleef zijn norse zelf.”
Van Hove: “Ondanks de kilte en de spanning die in de studio hing, vond ik ook dat een goeie aflevering.”
Melis: “Hij heeft toen een prachtig persoonlijk verhaal verteld over hoe hij als kind moeilijk aansluiting vond met leeftijdgenootjes – de link met nu vergat hij wel te maken, maar soit.”
Lenaerts: “Ik heb vijf seizoenen lang bijna alle opnames van Winteruur meegemaakt – tijdens het zesde had ik helaas geen tijd – en ik vond het altijd heerlijke dagen. Ofwel leerde je fijne mensen kennen, ofwel leerde je fijne teksten kennen, en in veel gevallen allebei. Maar het grootste genot om naar te kijken was altijd Wim.”
Van Hove: “Hij is hét geheim van Winteruur.”
Lenaerts: “Wim weet als geen ander de balans te vinden tussen mensen op hun gemak stellen en laten wankelen. Dat lijkt eenvoudig, maar het is buitengewoon straf.”
Helsen: “Het is nochtans nooit mijn bedoeling om mensen te laten wankelen. Al is het soms wel plezierig om iets op te zoeken dat spanning genereert, en dan te zien wat er gebeurt.”
Ik herinner me de blik van Michel Wuyts toen je zonder aanwijsbare reden een Michael Jackson-imitatie ten beste gaf.
Helsen: “Achteraf schaam ik me er altijd over wanneer ik gezongen heb. Vooraf, in mijn hoofd, is dat altijd kweeniehoe tof, maar in het echt schiet ik meestal tekort. Maar ja, je bent begonnen, dus je moet doorgaan. Zo gaat er ook weleens een grap de mist in, met gêne van mijnentwege tot gevolg. Maar zodra we vervolgens aan het gesprek beginnen, is dat direct vergeten. In de echte wereld, buiten de studio, gaat het ook zo: een grap valt als zaad op de rotsen, maar daarna gaat het leven gewoon voort.”
HA! VAN HUMO
Vijf keer al zijn jullie genomineerd voor de Ha! van Humo, de belangrijkste televisieprijs van de Lage Landen.
Lenaerts: “Waarvoor dank.”
Hopen jullie er nog op om ooit te winnen? Of is dat station inmiddels gepasseerd?
Helsen: “Ik hoop alleszins wel dat we opnieuw genomineerd zijn, want dan mogen we weer naar het feestje komen. Maar winnen? Ik denk niet dat dat nog zal gebeuren.”
Daneels: “Het zou toch een soort kosmische gerechtigheid zijn.”
Lenaerts: “Vorig jaar waren we voor de eerste keer niet genomineerd. Ik ga eerlijk zijn: dat voelde aan als het verraad van een lief. Je denkt: wat heb ik fout gedaan? Draai of keer het zoals je wilt, voor een programma dat allerminst een kijkcijferkanon is, en verder ook niet al te veel aandacht krijgt, is het een mooie blijk van waardering.”
Hebben jullie er een idee van hoeveel mensen er gemiddeld naar Winteruur kijken?
Van Hove: “Vorig seizoen hadden we gemiddeld 61.000 kijkers. Lineaire kijkers, bedoel ik – ook op VRT NU wordt er gekeken, al moet je je daar niet al te veel bij voorstellen.”
Melis: “De cijfers schommelen wel enorm.”
Lenaerts: “Het uitzenduur is een doorslaggevende factor. Het is al om tien uur uitgezonden, maar ook om halféén ’s nachts. Hoe later op de avond, hoe minder volk er kijkt.”
Melis: “Soms zit hier iemand van wie je denkt: dat moet toch scoren, maar het wordt niks. En vice versa. Er is echt geen touw aan vast te knopen.”
Wat was de best bekeken aflevering tot nu toe?
Van Hove: “Ik geloof die met Natalia, maar daar ben ik niet zeker van.”
Melis: “John Crombez heeft ook opvallend hoge cijfers gehaald, meen ik me te herinneren.”
Hoe komt het dat Canvas ondanks die eerder povere cijfers vasthoudt aan Winteruur?
Van Hove: “Winteruur bepaalt mee de identiteit van Canvas. Iedereen van Canvas met wie ik contact heb, is er ook geweldig enthousiast over.”
Lenaerts: “Het is eigenlijk het beste verborgen boekenprogramma ever. Ik vind het altijd grappig: telkens als de VRT een nieuw boekenprogramma aankondigt, staan er vierhonderd schietgeweren klaar. Niet zo bij Winteruur. Goed, wij maken geen echt boekenprogramma, maar de basis blijft toch tekst.”
Hebben jullie er een idee van of er ergens ter wereld iets gelijkaardigs bestaat?
Lenaerts: “Daar heeft niemand ons ooit op gewezen, dus ik denk het niet. In een ver verleden was er op de Nederlandse televisie wel een soort dagafsluiting, waarin Simon Carmiggelt één van zijn Kronkels voorlas. Maar verder? Nee.”
Helsen: “Er is wel een spin-off van Winteruur, de YouTube-serie Standaard Koekhandel met Lukas Lelie. Nadat hij hier te gast was geweest, wilde hij iets gelijkaardigs doen, maar niet met teksten. Hij is toen met koeken aan de slag gegaan.
“Lukas had het in Winteruur over het hartzeer dat hij had gevoeld toen de mascotte van zijn favoriete ontbijtgraan Chocos, een beer, plots zonder aanwijsbare reden de laan werd uitgestuurd, en vervangen door de aap die ook al Choco Krispies onder zijn hoede had. Dat je in amper tien minuten tijd tot de bodem van dat soort menselijke tragedies kunt gaan, is één van de grote krachten van Winteruur.”
Dames, heren, tot slot: volgen jullie op de redactie het jaarlijkse gepalaver over de eventuele afschaffing van de winter- en zomertijd op de voet?
Lenaerts: “Pff, nee. Ik erger me er elk jaar vijf minuten aan. Daarna kan ik weer een jaar verder.”
Melis: “Ik hoop dat het niet afgeschaft wordt, want dan zou ons programma gewoon ‘Uur’ heten. Dat zou een beetje raar zijn.”
Daneels: “De volgende keer dat erover wordt gedebatteerd in het Europees Parlement, hoop ik dat er toch één parlementslid opstaat en roept: ‘Maar wat dan met Winteruur?’ Waarna er een langdurig applaus op alle banken volgt.”
Winteruur, Canvas, vanaf maandag 1 november, 23.00
© Humo
0 件のコメント:
コメントを投稿