AchtergrondMartine Tanghe
De grande dame van de Vlaamse televisiejournalistiek is niet meer en dat raakt heel wat mensen diep. De vele reacties in het digitale rouwregister voor Martine Tanghe tonen dat een persoonlijke band niet nodig is om geraakt te worden door een overlijden. ‘Dit is geen sensatiezucht, maar verbondenheid.’
Wanneer meer dan 2 miljoen mensen in november 2020 naar haar laatste uitzending als nieuwsanker van Het journaal kijken, kan de immer bescheiden Martine Tanghe (67) nog moeilijk ontkennen dat het land haar in het hart sloot. Haar hoopgevende slotboodschap over de pandemie wordt druk gedeeld en de journaliste mag een Ereteken van de Vlaamse Gemeenschap en de Grote Prijs Jan Wauters in ontvangst nemen. Met haar overlijden van afgelopen weekend wordt duidelijk dat uit het oog niet uit het hart is. Op sociale media doen kijkers van weleer hun best om het nieuwsanker met de mooiste superlatieven te eren er liepen al duizenden berichten in het digitale rouwregister van de publieke omroep binnen.
De rauwe ontroering lijkt misschien opmerkelijk omdat de meeste mensen Tanghe niet persoonlijk kenden, maar rouwexpert Manu Keirse begrijpt waar de gevoelens vandaan komen. De journaliste bracht 42 jaar lang het wereldnieuws naar de Vlaamse huiskamers en werd daardoor een deel van het dagelijkse leven van veel burgers. Wanneer bekende personen als zij sterven, is het haast onvermijdelijk dat mensen terugdenken aan de impact die zij op hun levens hadden. Bij muzikanten gaat het dan bijvoorbeeld om specifieke herinneringen aan nummers, in het geval van Tanghe ligt de focus bij het brede publiek eerder op hoe zij in turbulente nieuwstijden de kalmte kon bewaren. “Ze was ook een identificatiefiguur voor de Vlaming”, zegt Keirse. “Mensen namen een voorbeeld aan haar.” Buiten de journalistieke sector werd zij zo gelauwerd om haar taalgevoeligheid en haar voortreffelijke uitspraak van het Nederlands. “Onze moedertaal is haar moeder kwijt”, tweette auteur Erwin Mortier daar eerder over.
De specifieke keuze om Tanghe als een ouder te omschrijven, is treffend. Net zoals kinderen er in eerste instantie van uitgaan dat hun ouders onsterfelijk zijn, voelde het bestaan van een instituut als zij lang aan als een evidentie. Haar overlijden herinnert anderen dan ook aan hun eigen vergankelijkheid, zegt Keirse. “Er verdwijnt een buffer tussen jezelf en de dood, wat felle reacties kan losmaken.”
De rouw valt de persoonlijke vrienden en geliefden van Tanghe ongetwijfeld zwaarder, maar psychotherapeut Johan Maes beaamt dat mensen wel degelijk onder de dood van een publiek figuur kunnen lijden. “Velen herkennen bijvoorbeeld elementen uit hun eigen leven in het verhaal van de overledene.” Heel wat kankerpatiënten en hun families worstelen eveneens met de balans om ondanks de moeilijke diagnose toch de blik op de toekomst te richten. Nu duidelijk wordt dat de journaliste in de laatste jaren van haar leven tussen nieuwsstudio en ziekenhuis schipperde, maakt dat heel wat reacties los.
Zingeving
De collectieve rouw blijft op grote schaal doorgaans voorbehouden voor de dood van internationale supersterren en voor maatschappelijke trauma’s zoals de terroristische aanslagen in Brussel of de busramp in Sierre. De stortvloed aan reacties op sociale media kan op zulke momenten behoorlijk overweldigend zijn, maar Keirse weigert om over massahysterie te spreken. “Het is geen sensatiezucht, maar verbondenheid.”
Door samen te rouwen, proberen mensen een sterfgeval zin te geven en de kracht te vinden om door te gaan. Soms gaat die aandacht in tegen de persoonlijke wensen van de overledenen en hun families. “Ik ben maar een stipje in het heelal”, zei Tanghe vorige zomer nog in De Morgen. “Laat mij maar op de achtergrond blijven.” Het zijn woorden die moeilijk te rijmen zijn met de nationale aandacht die haar nu postuum te beurt valt, maar tegelijkertijd gaat de herdenking ook over hoe de overlevenden verder moeten. “Iemand die dood is, heeft nergens meer last van. De anderen moeten zin aan hun bestaan geven”, zegt Keirse. Zolang er respect is voor de directe nabestaanden van een publiek figuur is de collectieve rouw dus verantwoord.
De vele reacties op digitale fora tonen ook aan hoe groot de nood aan collectieve rouwrituelen is. Waar religie vroeger duidelijke scenario’s uitstippelde om als gemeenschap afscheid te nemen van de doden, verloopt de verwerking vandaag doorgaans individualistischer. De grootse begrafenissen met rouwenden in zwarte kledij worden nu vaker ingeruild voor intiemere diensten - ook de afscheidsplechtigheid van Martine Tanghe zal in besloten kring plaatsvinden. Dat botst wat met de massale aandacht die doorgaans met het overlijden van een beroemdheid gepaard gaat.
“Rouwen is niet hetzelfde als doden loslaten, maar wel een andere manier van verbinding met hen zoeken. Rituelen helpen daarbij”, zegt Maes. Net daarom is het nuttig dat de VRT fans van Tanghe ook de kans biedt om een bericht in het online rouwregister te plaatsen. “Het is alsof de publieke omroep zo op een moderne manier de vroegere kerkklokken luidt”, zegt Keirse. Zo ontstaat ruimte om Tanghe op een publieke manier te herdenken zonder daarbij het grote gebaar boven te halen en haar persoonlijke voorkeur voor bescheidenheid geheel met de voeten te treden.
0 件のコメント:
コメントを投稿