AchtergrondFilm
‘Ik heb haar gered’, heeft Pedro Almodóvar al grappend beweerd, maar er schuilt een zekere waarheid in. Penélope Cruz maakt haar beste films onder regie van de Spaanse grootmeester. Madres paralelas is hun zevende film in net geen 25 jaar. ‘Als klein meisje identificeerde ik mezelf al met hem.’
“Ik ging naar de stad om die film te zien, en dat was de dag waarop alles voor mij veranderde, dat ik besloot om actrice te worden”, herinnerde Penélope Cruz zich ruim een decennium geleden in een interview met de Britse krant The Observer. ‘De stad’ was Madrid, ‘de dag’ was ergens in 1990, en ‘die film’, waarin een psychiatrisch patiënt een porno-actrice ontvoert om met haar een relatie te beginnen, heette Átame!. De regisseur was Pedro Almodóvar.
Voor hen beiden is Madres paralelas een nieuw, glorieus hoofdstuk op hun gedeeld cv. De film, waarin Cruz na een minuut of tien bevalt van een dochter, brengt meteen ook hun eerste samenwerking in herinnering: het 24 jaar oude Carne trémula (1997) begint met een acht minuten durende scène waarin een jonge prostituee, vertolkt door Cruz, op de Madrileense bus 26 bevalt van een zoon. Het was meteen ook de geboorte van een van de meest vruchtbare samenwerkingen in de recente Europese filmgeschiedenis.
Google ‘Pedro Almodóvar’ en ‘Penélope Cruz’, en je stuit op steeds terugkerende trefwoorden als ‘mentor’ en ‘muze’ en op ietwat gemakzuchtige vergelijkingen met andere ‘mentors’ en ‘muzes’: Josef von Sternberg en Marlene Dietrich (Der blaue Engel, Shanghai Express), Woody Allen en Diane Keaton (Annie Hall, Manhattan) of Ingmar Bergman en Liv Ullmann (Persona, Scenes from a Marriage). Maar de verhouding tussen de twee beroemdste Spanjaarden in hun vakgebied is complexer, evenzeer voer voor psychologen als voor filmcritici. “Er is iets dat heel goed werkt in onze relatie, dat onze vriendschap en het professionele combineert”, vertelde Almodóvar in datzelfde interview met The Observer. “We werken als geliefden. En terwijl we niet de geneugten van seks hebben, hebben we ook de ingewikkeldheden van seks niet. We werken heel goed als een koppel dat niet samen slaapt.”
Chicas Almodóvar
Een exclusieve relatie is het niet. Almodóvar heeft een rist van acteurs (8 films met Antonio Banderas), crewleden (12 films met componist Alberto Iglesias) en vooral actrices met wie hij steeds samenwerkt: van Cecilia Roth (8 films) over Carmen Maura (7) tot Rossy de Palma (7). Maar de samenwerking met Cruz is de opvallendste, vanwege haar internationale bekendheid, maar ook vanwege de rollen die hij haar geeft. Niet alleen in Carne trémula en Madres paralelas doet hij een beroep op Cruz’ moederinstinct: ze speelde ook een zwangere non in Todo sobre mi madre (1999), een eigengereide matriarch in Volver (2006) en de moeder van Almodóvars alter ego in Dolor y gloria (2019). “Penélope is mijn ideaalbeeld van het moederschap”, vertrouwde hij onlangs aan Variety toe.
Almodóvar is nochtans 25 jaar ouder dan Cruz. Toen hij in 1978 zijn eerste film, Pepi, Luci, Bom y otras chicas del montón, begon te draaien, was zij slechts vier jaar. Waar haar eerste levensjaren samenvielen met de Spaanse overgang naar de democratie, werd zijn jeugd getekend door de Franco-dictatuur. Hij groeide op op het Spaanse platteland, met een moeder die hem een toekomst als priester toewenste, alvorens naar Madrid te verhuizen en er na de dood van Franco uit te groeien tot een spilfiguur van La Movida Madrileña, de counter culture-beweging die afrekende met het franquisme. Almodóvar bevolkte zijn films met junkies en prostituees, travestieten en transgenders, die met veel panache elk mogelijk taboe doorbraken dat het conservatieve, katholieke en patriarchale Spanje met zich meedroeg.
Niet toevallig vielen zijn films op door sterke homoseksuele en vrouwelijke personages, vertolkt door steeds dezelfde actrices, die al snel chicas Almodóvar werden genoemd. Vertaal dat naar het Engels – Almodóvar girls – en het klinkt uiterst seksistisch, te meer omdat je vrouwen definieert aan de hand van de man die hen regisseert. Maar in de jonge Spaanse democratie stonden de chicas voor een morele bevrijding. “Ze waren niet opvallend knap, deftig of elegant. Hun handelsmerken waren originaliteit, extreme vrijheid, oprechtheid en een gebrek aan vooroordelen”, vatte de Spaanse schrijfster Elvira Lindo het samen in El País, waarbij ze meteen aanvoerde dat Almodóvars films zo “een sociale verandering” hebben geïnspireerd: “De chicas Almodóvar braken taboes.”
Complimenten
Dat viel ook de jonge Penélope Cruz op, vanuit het schoonheidsssalon van haar moeder in een voorstadje van Madrid. “Al van toen ik een klein meisje was, identificeerde ik mezelf met hem”, aldus Cruz in The Observer. “Toen ik opgroeide, was er in Spanje zo’n angst voor verandering, en hij leek het tegenovergestelde te zijn.” Na Átame! begon Cruz aan haar acteercarrière: ze brak op zeventienjarige leeftijd door in het erotische Jamón, jamón (1992), waarin ze samen met haar latere echtgenoot Javier Bardem speelde. Nadien kreeg ze per telefoon complimenten van haar grote idool. “Ik herinner me dat ik in de badkamer was, en iemand riep dat Pedro Almodóvar aan de lijn hing. Omdat iedereen wist dat dat het telefoontje was waarop ik wachtte, geloofde ik het niet.”
Na het telefoontje in de badkamer deed Cruz in Almodóvars keuken auditie voor Kika (1993), maar de filmmaker vond haar te jong voor de rol. Het duurde tot Carne trémula voor ze elkaar op de set vonden, een periode waarin ook haar Amerikaanse carrière van start ging. Maar waar ze in Hollywood in middelmatige films werd gecast omwille van haar zuiderse schoonheid, plakte Almodóvar een wrat op haar gezicht en liet hij haar een prostituee spelen. “Penélope had pech”, vertelde de regisseur over haar vroege Hollywood-carrière in Vanity Fair, “want ze zagen haar enkel als een mooi meisje.” Grappend voegde hij eraan toe: “Ik heb haar gered.”
Oscars
Maar Cruz’ internationale uitstraling heeft ook Almodóvar geholpen. Volver, waarin Cruz de hoofdrol speelt en de affiche siert, is met voorsprong zijn best verdienende film buiten Spanje, en voor Todo sobre mi madre won de cineast de Oscar voor Beste Buitenlandse Film. Toch heeft hij de lokroep van Hollywood altijd weerstaan: dertig jaar geleden wees hij het aanbod om Sister Act te regisseren af, en nadat hij overwoog om zijn film Julieta (2016) in de VS op te nemen, koos hij uiteindelijk toch voor Spanje, omdat hij enkel daar de volledige creatieve controle over zijn werk kan behouden.
Die creatieve vrijheid komt ook Penélope Cruz ten goede. Ondanks Amerikaans succes lijkt ze op een ander niveau te acteren wanneer Almodóvar achter de camera staat. De hoogtepunten uit haar carrière heeft hij geregisseerd: voor Volver deelde ze in Cannes de prijs voor Beste Actrice met haar vijf tegenspeelsters. Dankzij Volver werd ze ook de eerste Spaanse actrice met een Oscar-nominatie op zak: toen ze twee jaar later een Oscar won, voor Woody Allens Vicky Cristina Barcelona (2008), wierp ze bloemen naar haar favoriete filmmaker: “Ik kan niet over sterke vrouwelijke personages spreken zonder mijn vriend Pedro Almodóvar te bedanken, om mij deel te laten uitmaken van zo veel van zijn avonturen.”
De recentste toevoeging aan Cruz’ palmares is de prijs voor Beste Actrice op het Filmfestival van Venetië, die ze in september won voor haar rol als Janis in Madres paralelas: een biseksuele, alleenstaande moeder die vast van plan is om het graf van haar overgrootvader, in de Spaanse Burgeroorlog geëxecuteerd door de franquisten, op te graven. Janis is de nieuwste evolutie van Almodóvars chicas, die sinds hij met Cruz samenwerkt matuurder, gelaagder en eleganter zijn geworden, minder hysterisch en plat provocerend dan de vrouwen op de rand van een zenuwinzinking in de jaren 80. Maar ze zijn nog steeds sterk, eigengereid en onvoorspelbaar. “Ze heeft een passie die ze uit elke porie ademt, een soort ondeugendheid”, stelde Almodóvar in The Observer, “die heel geschikt is voor mijn films.” Misschien is Penélope Cruz wel de ultieme chica Almodóvar.
0 件のコメント:
コメントを投稿