“Bij een documentaire over Oekraïne kan je toch moeilijk zeggen dat die te hard is? Het is niet dat ze daar met appelen en peren gooien. Voor Skunk geldt net hetzelfde. Het is de realiteit, het is echt.” Bovendien, gaat Koen Mortier verder, er was geen andere optie. “Als je hier een zachte film van zou maken, zou dat oneerlijk zijn tegenover al die jongeren die in voorzieningen zitten. Dat wou ik absoluut niet.”
Skunk gaat over Liam (een fantastische Thibaud Dooms), een jongen die opgroeit in een gezin waar geweld en misbruik dagelijkse kost zijn. Hij wordt in een gesloten instelling geplaatst, een omgeving waar het er vaak al even hard aan toe gaat tussen de jongeren. Het geduld van de begeleiders en een vriend lijken soelaas te brengen, tot de onverwerkte trauma’s weer de bovenhand halen. Een gruweleinde laat je verbouwereerd achter.
En toch is het, ondanks alles, een mooie film, zegt Lou. Zij verblijft sinds vier jaar in de jeugdzorgvoorziening Oranjehuis in Kortrijk, na eerst enkele jaren in de psychiatrie doorgebracht te hebben. “De herkenbaarheid heeft me erg geraakt. Bijvoorbeeld in die scène waarin ze tegen Liam vertellen dat iedereen, net zoals een muntstuk, twee kanten heeft: een donkere en een lichte. Maar ook toen ze Liam in zijn kamer vonden nadat hij zichzelf van het leven wou beroven. Op dat vlak was de film een eyeopener voor me. Ik heb het meegemaakt, maar had nooit stilgestaan bij de impact op de begeleiders. Zij hebben zorg voor me gedragen, maar ik heb nooit echt beseft dat zij daar ook door geraakt werden. Skunk heeft mijn denken op veel vlakken veranderd.”
Koen Mortier baseerde zich voor Skunk op het gelijknamige boek dat Geert Taghon in 2015 schreef. Taghon putte daarvoor uit zijn jarenlange ervaring in de jeugdpsychiatrie. Maar het was vooral het nawoord in het boek dat Mortier triggerde. “Als je het boek leest, denk je dat het overdreven is. Tot Geert daar schrijft dat alles gebaseerd is op wat hij heeft meegemaakt. Dat we daar niets van weten, is niet normaal. Niemand is ermee bezig, niemand beseft wat er daar gebeurt.”
Dat het een wereld is die velen niet kennen, of niet willen kennen, bleek ook toen Mortier aan het scenario begon. “Wanneer ik subsidiedossiers indiende of erover vertelde, was de reactie vaak dat ik daar toch geen film over zou maken. Blijkbaar kan je over alles een film maken, behalve over dit. Dat sterkte me in mijn geloof dat ik deze film moest maken.”
“Dat wegduwen is hetzelfde als wat al die gasten continu meemaken”, vult Geert Taghon aan. “Hoeveel worden er niet op school buitengezet omdat ze niet in het plaatje passen? Deze groep jongeren vindt zijn weg niet in ons systeem en botst op veel muren. Net zoals in de film bijten mensen er hun tanden op stuk om connectie met hen te maken.”
Stempel
Het is een situatie die Lou en vele jongeren uit haar omgeving maar al te goed kennen. “We hebben het allemaal meegemaakt: we zijn te complex, we vallen overal tussen. Maar het is vooral ook de naam. Als ik zeg dat ik in een voorziening zit, krijg ik een stempel. Maar ze kennen mijn verhaal, mijn leven niet. Dat ik hier vrijwillig zit, heeft mij net goed gedaan. Het heeft me kracht gegeven en me al veel mooie momenten bezorgd. Toch zwijg ik er vaak over. Dat is jammer, want het is wel een heel groot stuk van mijn leven.”
Dat is, ondanks alle aandacht die er de jongste jaren voor mentaal welzijn is, nauwelijks veranderd, geeft Lou aan. “Het krijgt wel aandacht, maar naar mijn gevoel niet op de juiste manier. Alle acties en voorstellen vind ik vaak vrij oppervlakkig. Wij, de gasten in de voorzieningen, worden meestal vergeten. Alsof we niet meer geholpen kunnen worden, te complex zijn, uitbehandeld zijn... Terwijl je hier echt goede resultaten kan boeken. Ik hoor begeleiders vaak zeggen dat gasten van vroeger terugkomen met hun vriendin en kindje. Dat toont dat dit echt zin heeft.”
“Je hoort nog altijd dezelfde schrijnende verhalen als in 2015, toen ik mijn boek schreef”, beseft Geert Taghon. “Toen was er tumult rond jongeren die in een politiecel belandden omdat er nergens plaats voor hen was. We zijn negen jaar verder en nog steeds hoor je dezelfde verhalen van jongeren die geen plek krijgen, van jongeren die aan de deur gezet worden. In de wereld van de voorzieningen heb je veel begeleiders die echt ongelooflijk hard hun best doen, maar het is ook een maatschappelijk beeld dat ongewijzigd blijft: die gasten moeten gestraft worden.”
‘Je hoort nog altijd dezelfde schrijnende verhalen als in 2015, toen ik mijn boek schreef’
Slachtoffer
Ten onrechte, besefte Koen Mortier toen hij in voorbereiding op de film in voorzieningen met jongeren en begeleiders ging praten. “Zij zijn allemaal als dader opgepakt of ergens geplaatst. Terwijl zij al die jaren daarvoor het slachtoffer waren. Maar er is geen haan die daarnaar kraait of geen kat die dat ziet. Dat vind ik ongelooflijk. Als je met hen praat, voel je wel die onschuld bij hen.”
Taghon: “Van die jongeren worden vaak absurde zaken verwacht. Hoe kan je iets doen wat je nooit geleerd hebt? Ze moeten goed doen, terwijl ze nooit dat voorbeeld hebben gehad. Of kijk naar de verliefdheid van Liam. Dat is wellicht voor de eerste keer dat hij zoiets voelt, maar hij weet niet hoe je daarmee moet omgaan.”
Mortier: “Hetzelfde met geluk. Op de uitstap met de jongeren naar een avonturenpark voelt Liam wat dat is. Maar als je geen geluk kent, is dat ook iets beangstigends. Als hij daarna een zelfmoordpoging onderneemt, is dat ook meer vanuit angst voor wat dat geluk even was.”
Taghon: “Als ik één iets hoop, is het dat deze film de perceptie rond die jongeren verandert. Dat iedereen beseft dat je miserie creëert als we niets met die gasten doen. Steek ze niet weg en doe niet alsof ze niet bestaan. Nee, zie de kwetsbaarheid van de jongeren, trek ze tegen je gilet, zoek contact en vraag wat ze nodig hebben. Dat is veel interessanter, voor hen en voor de samenleving.”
‘Die jongeren zijn allemaal als dader opgepakt of ergens geplaatst. Terwijl zij al die jaren daarvoor het slachtoffer waren. Maar er is geen haan die daarnaar kraait of geen kat die dat ziet’
Mortier: “Daarvoor moet je ook de politiek bereiken. Ik hoop echt dat zij dit willen zien. Maar je merkt dat dat al moeilijker is. Zij schermen zich af. Je voelt dat het bijna verkiezingen zijn. “
Angst
In Skunk is Liam al een opgeschoten tiener als hij naar een voorziening gebracht wordt. Eindelijk, denk ja, na al die jaren dat hij thuis geslagen werd en in de kelder gegooid als het zijn ouders uitkwam. Bij het CLB wisten ze ervan, maar ingrijpen kon niet. Liam moest zelf aangeven dat hij weg wou, maar dat deed hij niet. Tot er uiteindelijk toch ingegrepen wordt en men hem weghaalt. Te laat.
Typisch, vindt Lou, omdat het steeds de jongere is die weggehaald wordt. “Ouders worden nooit in een voorziening gezet, maar zij zijn wel de basis van je leven en dragen zorg voor je. Of net niet.” Maar het is al even typisch omdat het vaak te lang duurt voor ingegrepen wordt. “Ook bij mij is er pas na vele jaren gehandeld. Juist op zulke momenten moet je durven zeggen dat het niet meer gaat vanwege de veiligheid en de jongeren weghalen.”
“Dat mensen niet willen ingrijpen, durf ik niet zeggen”, zegt Taghon. “Ik denk, en Koen heeft dat mooi in beeld gebracht, dat sommige mensen echt overspoeld worden. Hoe moet ik daarop reageren? Een leerkracht die opeens razende ouders voor zich krijgt bijvoorbeeld, zoals de moeder van Liam. Hoe moet je daarmee omgaan? Dan sluit men de ogen, uit onmacht. Of uit angst soms ook, want stel maar eens dat die vader komt om je in elkaar te slaan.”
Lou: “Maar het probleem is dat elke betrokken partij op de duur zo handelt. Leerkrachten, CLB, psychologen... Iedereen redeneert vanuit een angst. Die paar mensen die tegen die angst ingegaan zijn en wel gehandeld hebben, ben ik nog altijd enorm dankbaar. Die angst opzijzetten is ook wat wij moeten doen, elke dag opnieuw. We leven in een groep waar er vaak agressie is. Zaken die voor de buitenwereld abnormaal zijn, zijn bij ons normaal. Ik voel dan ook angst, maar er is geen plaats voor. Als je angstig bent, kom je snel in het vizier als slachtoffer.”
Taghon: “Ik kom in veel scholen en voorzieningen, en angst is inderdaad een drijvende factor om met agressie te gaan. Men duwt het op die manier weg, wat de makkelijkste manier is om ermee om te gaan. Terwijl het anders kan, als je leerkrachten en begeleiders maar voldoende ondersteunt. Daarvoor is er nu in onze job te weinig ruimte. Men krijgt te weinig de kans om te spreken over wat dat met je doet als mens. In de film zit dat wel mooi.”
Geforceerd
Skunk zoomt in op drie begeleiders van Liam: voor Jos (Dirk Roofthooft), de oudste, wordt het vaak allemaal te heftig. David (Boris Van Severen) is het meest de jongen onder de jongens. Pauline (Natali Broods) worstelt met een scheiding, maar kan beetje bij beetje door Liams pantser breken. Zij doet ook de sessies met Liam, sessies die met de camera worden opgenomen.
Psychiatrievibes, noemt Lou zo’n geforceerde setting. “Zo’n face-to-facegesprekken aan een tafel werken vaak niet. In de film zie je ook dat ze praten terwijl Liam met de paarden bezig is. Als je gaat wandelen of een koffie drinkt, ga je op een compleet andere manier in gesprek en krijg je vaak mooiere resultaten. Maar dat dat niet kan, is vaak een verhaal van een gebrek aan middelen en begeleiders.”
Dat tekort, ook en vooral aan tijd, laat zich maar al te vaak voelen in de dagelijkse werking. Niet alleen gesprekken in een andere omgeving, gesprekken tout court zijn vaak een probleem. “Vaak staan de begeleiders alleen of met twee. Als je aangeeft nood te hebben aan een gesprek, is het altijd van ‘straks, ik heb nu even geen tijd’. Maar het is nodig op dàt moment. Het gevolg is dat het dan escaleert: uitvliegen, agressie, dingen kapotmaken... Dan komen de begeleiders wel af en is er wel tijd.”
Mortier: “Dat is de bom ontmantelen als het te laat is. Dan is de boel al ontploft.”
Taghon: “Ook dat heeft vaak met angst te maken. Dat is een sluipend vergif dat langzaam binnenkomt in een team. Mijn ervaring is dat je wel kan leren omgaan met agressie, dat je echt wel met die gasten in contact kan treden. Maar dat vraagt veel inspanning en energie, en je moet dan ook veel verder kijken dan het gedrag.”
Lou: “Dan zeggen ze: ‘Ik begrijp u.’ Maar dat is niet waar; dat is een standaardzinnetje. Na hun dienst zijn ze naar huis, maar wij blijven hier zitten. Wij wonen hier, leven hier. Alleen al daarom moeten alle begeleiders verplicht worden om de film te zien. Dan voelen ze wat het is om in deze wereld te leven. Daarom vind ik het ook jammer dat er zo weinig wordt ingezet op begeleiders die dit zelf ervaren hebben. Ik heb ooit een stagiair meegemaakt die ook bij ons had gezeten. Soms was dat een echte meerwaarde.”
‘Alle begeleiders moeten verplicht worden om de film te zien. Dan voelen ze wat het is om in deze wereld te leven’
Mortier: “Zou dat niet logisch zijn? In de voetbalwereld zie je toch ook veel profs die later trainer of hulptrainer worden. Waarom zou dat dan niet kunnen met deze jongeren?”
Lou: “Zelfs gewoon een andere jongere die achter mij aan komt als ik het moeilijk heb, in plaats van een begeleider. Die kent je, weet wat je doormaakt. Maar dat mag ook niet: een begeleider die dat toelaat, moet zich daarna altijd verantwoorden. ”
Taghon: “Die cultuur is er lang niet geweest, maar langzaamaan krijgt het wel een plekje en zijn enkele organisaties daar hard mee bezig. Maar de samenleving moet het ook toelaten natuurlijk, want dan heb je weer die beeldvorming: probleemjongeren die probleemjongeren helpen. Terwijl jongeren veel meer leren van jongeren, dat toont onderzoek ook aan. Als je zo’n samenwerking kan creëren, met begeleiders en jongeren, is dat alleen maar een meerwaarde. Ook voor de begeleiders: zij kunnen veel leren van de jongeren.”
Lou: “Daarom ben ik ook de opleiding begonnen, om zelf dit werk te kunnen doen. Ondanks de vooroordelen, ondanks de commentaar dat wij zelf jongeren met een rugzak uit een voorziening zijn. Ik wil dit mee normaliseren en kunnen doen wat begeleiders voor mij hebben gedaan. Net omdat dit zo belangrijk is.”
Skunk loopt vanaf vandaag in de zalen. Skunk (het boek) is verschenen bij Uitgeverij Pelckmans.
続きを読みます https://news.google.com/rss/articles/CBMijQFodHRwczovL3d3dy5kZW1vcmdlbi5iZS90di1jdWx0dXVyL2JsaWprYmFhci1rYW4tamUtb3Zlci1hbGxlcy1lZW4tZmlsbS1tYWtlbi1iZWhhbHZlLW92ZXItamV1Z2RweXNjaGlhdHJpZS1tZW4td2lsLWRpdC1uaWV0LWtlbm5lbn5iZDcxOTQwMC_SAQA?oc=5
0 件のコメント:
コメントを投稿