Wordt druggebruik genormaliseerd of zelfs verheerlijkt door populaire tv-series als "Knokke off" en "Euphoria"? N-VA-voorzitter Bart De Wever kloeg het aan in "Terzake". Mediakenners wijzen erop dat het moeilijk is om de impact te meten. "Drugs maken nu eenmaal deel uit van de maatschappij. Het heeft ook voordelen om moeilijke onderwerpen in populaire cultuur aan bod te laten komen."
"Finaal zal je ook op de consument moeten werken en zelfs op je audiovisuele cultuur, die rond drugs eigenlijk verheerlijkend is." Dat zei Bart De Wever in "Terzake". "Ook op deze zender (VRT), denk maar aan "Knokke off" of "Tweede zit". Daar snuiven en slikken ze allemaal en dat wordt geassocieerd met jong, mooi en succesvol te zijn. Het eindigt dan misschien slecht, maar welk beeld laat je zien? Dat drugs alomtegenwoordig zijn."
De Wever kreeg in het debat bijval van drugscommissaris Ine Van Wymersch, die waarschuwt dat er geen beeld mag ontstaan dat drugs normaal en geaccepteerd zijn. "Wat dan zal diegene die twijfelt veel sneller de overstap maken."
Feit is dat druggebruik in veel populaire series van de laatste jaren een prominente rol speelt. Denk maar aan "Breaking bad", "Euphoria", "Narcos", "Undercover" of "Eigen kweek".
Maar hoe groot is de impact van film en televisie? Een vraag die moeilijk te beantwoorden is. En al zeker om concrete cijfers op te plakken. "De discussie daarover loopt al heel lang binnen de communicatiewetenschappen", zegt professor Stijn Joye (UGent). "Er zijn veel onderzoeken die elkaar tegenspreken. Sommige tonen een groot effect, bij andere is dat veel minder", zegt hij.
"Wat je wel kan stellen, is dat druggebruik voorstellen op een verheerlijkende manier een grotere impact zal hebben bij jongeren die nog op zoek zijn naar hun identiteit. We weten ook dat mensen die veel tv kijken, meer geneigd zijn om mee te gaan met de mediawerkelijkheid. Als die dan veel drugs aan bod laten komen, krijgen ze de indruk dat het overal in de samenleving zit."
Maatschappelijk fenomeen
Tegelijk is druggebruik een maatschappelijk fenomeen. Het volledig weghouden van tv of film is niet mogelijk en niet wenselijk. De kwestie is volgens de experten hoe je het toont. Is er echt sprake van verheerlijking, met charismatische en 'coole' personages die zonder al te veel negatieve gevolgen snuiven en slikken? Of is het beeld gebalanceerd en kritisch?
"Ik vond bijvoorbeeld dat "Knokke off" een vrij evenwichtig beeld schetst", zegt media-expert Frederik Dhaenens, eveneens van de UGent. "Het is entertainment natuurlijk, maar ik vond het niet eenzijdig. De personages worden niet voorgesteld als voorbeelden of rolmodellen. Dat is een belangrijk aspect. Je hebt op het einde van de reeks niet het gevoel dat je net als die mensen wil zijn. De serie is kritisch voor hun nihilisme."
"Natuurlijk kan je nooit uitsluiten dat mensen zich ergens door geïnspireerd voelen, dat is ook zo in de discussie over games", merkt Dhaenens op. "Het is belangrijk dat televisiemakers met de nodige omzichtigheid te werk gaan en de problematiek op een voldoende kritische en gebalanceerde manier in beeld brengen. Ik denk dat ze daar nu meer aandacht voor hebben dan vroeger."
Films en series komen steeds vaker met een waarschuwingslabel of leeftijdsbeperking. "Op zich een goeie zaak, maar de vraag is hoeveel aandacht het publiek daaraan besteedt", zegt Stijn Joye daarover.
"Geen verheerlijking"
Luk Wyns, scenarist van "Knokke off", heeft begrip voor de strijd die Bart De Wever voert, maar noemt zijn uitspraken wel "kort door de bocht". "Het milieu dat ik beschrijf in "Knokke off" staat voor luxe, rijkdom en schoonheid. Het is een utopie. Maar de levens die ik beschrijf, zijn allesbehalve rozengeur en maneschijn. Die staan voor verveling, conflict, hebzucht en vluchtgedrag in drank en drugs. Mijn hoofdpersonages zijn doodongelukkig. Ik verheerlijk absoluut niets. Ik toon zelfs uitgebreid tot wat overmatig druggebruik leidt", zegt hij.
Ik geloof niet in het vingertje. Ik geloof in goed uitgebeelde emoties en een duidelijk verhaal
"Als ik het element drugsmisbruik zou schrappen, dan wordt "Knokke off" compleet ongeloofwaardig. Erger nog, dan krijg ik het gevoel dat ik de situatie aan het vervalsen ben en ik huiver van censuur."
"Goeie fictie is drama, conflict en spanning. Mensen willen getriggerd worden. Dat wil niet zeggen dat ze alles letterlijk interpreteren en alles imiteren wat ze zien", stelt Wyns. "We zijn geen schooltelevisie aan het maken. Dat helpt niet. Ik geloof niet in het vingertje. Ik geloof in goed uitgebeelde emoties en een duidelijk verhaal."
Beluister het volledige gesprek met Luk Wyns in "De wereld vandaag":
Teveel drugs in Knokke Off? “We maken toch geen schooltelevisie”
Niet angstig zijn, wel kritisch"
Dat druggebruik uiteindelijk tot de ondergang leidt voor veel personages in de genoemde series, is volgens Bart De Wever op zich niet voldoende. Want ook dan draagt het volgens hem bij aan een bepaald beeld. "Daar volg ik hem wel een beetje in", reageert Joye. "Misschien wordt in eerste instantie veel schermtijd gegeven aan het positieve en minder aan de impact de dag nadien of de gevolgen op langere termijn."
Dhaenens erkent dat er in de popcultuur zeker problematische voorstellingen van druggebruik voorkomen, maar hij ziet ook voordelen. "Het is een manier om moeilijke thema's bespreekbaar te maken bij een breed publiek. Het kan een aanleiding zijn om het gesprek te voeren. Zoals de serie "Sex education" niet de traditionele seksuele voorlichting vervangt, maar wel een aanvulling kan zijn."
"Mijn studenten kijken allemaal naar "Euphoria". "We moeten daar niet angstig over zijn, maar er wel kritisch naar kijken", zegt hij ook. "Euphoria" is heel populair bij jongeren, maar krijgt kritiek over de manier waarop druggebruik in beeld wordt gebracht. Dat makers en acteurs zich bewust zijn van de impact, blijkt uit het feit dat hoofdrolspeelster Zendaya voor de lancering van het laatste seizoen een boodschap op sociale media zette dat de reeks bedoeld is voor een volwassen publiek. "Kijk enkel als je je er comfortabel bij voelt", waarschuwde ze.
Als de tijdgeest en de wetenschappelijke inzichten evolueren, gaan de media mee
Stijn Joye ziet tot slot een verschuiving in het beeld van genotsmiddelen. "Als de tijdgeest en de wetenschappelijke inzichten evolueren, gaan de media mee. Roken is daar een mooi voorbeeld van en ook bij alcohol is er een evolutie aan de gang. Het komt een pak minder aan bod en vaker in een problematische context. Bij druggebruik zal je dat ook wel zien."
VRT: "We brengen het thema ter sprake, maar niet gratuit"
De VRT laat in een reactie weten dat ze streng toekijkt op wat er in reeksen te zien is. "Het gebruik van drugs en alcohol verheerlijken of promoten we zeker niet. Ze komen alleen aan bod als ze bij de verhaallijn en het personage passen. We hebben aan "Knokke off" het label 16+ gegeven, juist omdat we er ons goed van bewust zijn dat in de serie geregeld alcohol en drugs worden gebruikt. Maar ook de negatieve kanten ervan komen uitdrukkelijk in beeld", zegt woordvoerder Yasmine Van der Borght.
"Ik verwijs ook graag naar "Faqda", waarin Flo Windey in vijf afleveringen de discussie met jongeren aangaat. Recentelijk nog zijn we ingegaan op het verzoek van de nationale drugscommissaris Ine Van Wymersch om te verwijzen naar de Druglijn na programma’s waarin druggebruik een thema is. We overleggen ook met het Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) over de manier waarop het thema "drugs" aangesneden kan worden in het aanbod voor jongeren."
"Hoe je het ook draait of keert, jongeren komen met drugs in aanraking in de maatschappij. Wij brengen dat thema dus ter sprake in ons aanbod, maar niet gratuit."
0 件のコメント:
コメントを投稿